Naar aanleiding van de Poëzieweek in Nederland en Vlaanderen stellen we de vraag: Is poëzie iets voor de NT2-les? De literaire vorm is een meerwaarde in de klas, omdat grammatica en spelling even minder belangrijk zijn.

Hoera, het is Poëzieweek!

Tussen 30 januari en 5 februari wordt in heel Nederland en Vlaanderen de poëzie gevierd. Naast educatief ontwikkelaar bij Kleurrijker ben ik, Klara Smeets, ook dichter en daarom vind ik de Poëzieweek altijd feestelijk. In het verleden heb ik met veel plezier als stadsdichter en later als NT2-docent poëzielessen gegeven. Maar ik weet dat niet iedereen plezier beleeft aan poëzie of het met feest associeert. Er zijn mensen die denken dat ze poëzie nooit zullen begrijpen en al helemaal niet zelf kunnen schrijven. Ze zien poëzie als een taaluiting waar je veel taalgevoel voor zou moeten hebben. Waarom zou je dat aanbieden aan NT2-cursisten met een beperkte woordenschat en/of weinig schoolervaring?

De waarde van poëzie

Ik zou de vraag willen omdraaien: waarom zou je het niet doen? Poëzie doet een beroep op het inlevingsvermogen en het roept emoties op. Het kan de betrokkenheid met een onderwerp vergroten en zorgt voor herkenning. Dat is enorm waardevol voor je cursisten, ook als ze nog een beperkte woordenschat hebben en onzeker zijn over de Nederlandse grammaticaregels.

En dit inzicht is niet nieuw. In 2010 al stelde dichter en schrijfdocent Jan Geerts in het tijdschrift Vonk dat het leren denken en voelen in een nieuwe taal een van de moeilijkste dingen is die een mens kan doen, maar tegelijkertijd één van de belangrijkste dingen voor het echt leren van de taal. En poëzie laat je taal beleven. Ik ben het met hem eens. Poëzie is bij uitstek een manier om de taal te integreren met je belevingswereld. Bij poëzie is het sowieso de kunst om dingen te tonen in plaats van erover te vertellen. ‘Show, don’t tell’, is het devies. Dat biedt taalleerders een enorme kans, omdat grammatica even een minder grote rol speelt in de communicatie.

Geen goed of fout

Want taal is meer dan regels. Taal is ook intuïtie en gevoel. Bij poëzie zijn grammatica en spelling ondergeschikt aan het beeld dat een verzameling van woorden oproept. Wanneer je poëzie als puzzelen met woorden ziet, dan kan iedereen meedoen. En het mooie is: er is geen goed of fout. Hooguit raakt de ene tekst je meer dan de andere. Tijdens een poëzieles kun je er dan achterkomen dat de minder taalvaardige cursisten ineens heel creatief met woorden spelen. Ook het lezen van poëzie kan een meerwaarde zijn voor je les. Zo stelt Marijke Bakker in een artikel in Les dat het lezen van poëzie ook zelfvertrouwen kan vergroten, omdat gedichten vaak korter en overzichtelijker zijn dan boeken en dat de rijm, klank en vorm van poëzie de lezer kunnen helpen (Bakker, 2010).

Een poëzieles

Hoe pak je dat dan aan, een poëzieles? Zeker als je zelf niet zo ervaren bent met dichten, kan het best een spannende stap zijn om je cursisten hiermee uit te dagen. Het helpt als je het speels houdt en de lat laag. Niemand hoeft een ballade of een sonnet te schrijven. Begin bijvoorbeeld met een elfje. Die dichtvorm toont bij uitstek dat je met een paar woorden al iets verrassends kunt creëren. Juist de beperking en de combinatie van woorden in een andere dan grammaticaal correcte volgorde geeft de korte tekst zeggingskracht.

Een elfje maak je als volgt (dit voorbeeld komt uit paragraaf 9.3 van TaalCompleet B1):

  • de eerste dichtregel: één woord (vaak het onderwerp)
  • de tweede regel: twee woorden (over het onderwerp, bijvoorbeeld een kleur of geur)
  • de derde regel: drie woorden (waarvan 1 een werkwoord is)
  • de vierde regel: vier woorden (waarvan het eerste woord ik is)
  • de vijfde regel: één woord dat het gedicht samenvat

muziek
de tuin
de vogels fluiten
ik fluit ook mee
orkest

Ervaringen met poëzie

Als voorbereiding van de schrijfopdracht vraag je cursisten bijvoorbeeld naar hun eigen ervaringen met poëzie. Kennen ze dichters uit hun eigen cultuur? Is poëzie belangrijk in hun land van herkomst? Ik ben zo vaak verrast door cursisten die stukken tekst citeerden in hun eigen taal. Maar je kunt ook beginnen met iets dat verwondering oproept, zoals een muziekstuk, kunstwerk of een artistieke foto. Iets waar iedereen al op reageert zonder nog een woord gesproken te hebben. Dat hoeft natuurlijk geen kunst te zijn, het kan ook de natuur zijn, een ervaring of een gebeurtenis. Essentieel is dat cursisten ervaren dat ze kunnen reageren op wat ze zien en voelen met de nieuwe taal. Ook al hebben ze nog zo weinig kennis van die taal. Het gaat om je uitdrukken in beelden.

Ga met je cursisten puzzelen en verwonder je. Veel plezier!

Auteur: Klara Smeets

Bronnen

Bakker, M., 2010, Poëzie als tweede taal: Werkvormen voor het lezen van gedichten, Les, jaargang 28, nr. 164, april.
Lambert, S., Laer, Ann van, Verleysen, A., Vos, H. de & Geerts, J., 2010, Poëzie schrijven in de NT2-klas: Poëzie leerde me anders denken en dat is goed, denk ik, Vonk, jaargang 40, nr. 1 oktober.

Meer lezen?

Haan, M. de, huisdichter van Les, zie haar maandelijkse gedichten en artikelen.
nationale gedichtendag: https://www.poezieweek.com
https://www.poezieweek.com/extra-poezietips-3
https://www.poeziecentrum.be/educatie/online-lestips-nt2-onderwijs-poezieweek-2025
https://straatpoezie.nl/
https://www.schrijfprijsnt2.org (met lessuggesties)
voor inspiratie: internationale poëzie met af en toe een vertaling: https://www.poetryinternational.com/en/poets-poems/poems