Ik kon me -als fervent lezer- eigenlijk nooit goed inleven in mensen die het nut van lezen niet inzien en niet van boeken houden. Laat staan dat ik haat tegen boeken begreep. Sinds ik les geef aan anderstaligen begrijp ik de aversie tegen lezen beter. Ik was enorm bevoorrecht en groeide in boekenrijkdom op. Het huis van mijn ouders was praktisch een bibliotheek en zij brachten mij de liefde voor boeken bij. Maar als je nooit van lezen hebt leren houden, hoe kom je er dan achter hoe leuk lezen is? Dat is een vraag die we vaker zouden mogen stellen, want juist positieve ervaringen hebben veel invloed op de leesmotivatie en leesvaardigheid van mensen. Wie geen positieve ervaringen met lezen heeft, pakt minder snel een boek. En er lijken steeds minder mensen een boek te pakken. Scholieren lezen zo weinig dat uit onderzoek is gebleken dat een derde van de vijftienjarigen de school laaggeletterd van school dreigt te gaan. Terwijl leesvaardigheid zo belangrijk is in onze informatiemaatschappij!
Lezen met succes
De laaggeletterdheid onder tieners laat zien hoe belangrijk leesonderwijs is. Het interessante daarbij is dat plezier een belangrijke component is in de ontwikkeling van de leesvaardigheid. Daar moet aandacht voor zijn tijdens lessen Nederlands. In een podcast van ‘Actief leren lezen’ stelt Eveline Aendekerk, directeur van het CPNB dat lezen weer een belevenis moet worden en ze spoort ouders aan om te praten over de boeken (Van Gooswilligen, 2020). Zo gaat een boek leven. En wordt lezen meer dan iets dat je moet doen.
Een voorwaarde is natuurlijk wel dat je een tekst leest die je plezier geeft. Maar hoe doe je dat lezen voor je plezier? De tekst moet in ieder geval niet te moeilijk zijn. Ook voor NT2-cursisten is het daarom logisch dat we stilstaan bij de woordenschat en het taalgebruik. Wanneer je 98% van de woorden uit een tekst kent, is de tekst volgens de taalkundige Paul Nation plezierig om te lezen. Bij dat percentage stokt de tekst nergens en kent de NT2-cursist genoeg woorden voor een prettige leeservaring. Als het percentage nog hoger is en voor 99 tot 100% uit bekende woorden bestaat dan kunnen cursisten hun woordkennis ook automatiseren. Automatiseren krijgt over het algemeen weinig aandacht, maar is juist voor NT2 cursisten van groot belang. Automatisering speelt namelijk een rol bij woordenschatverwerving en consolidering, stelt Elke Peters (Peters, 2017). En automatisme en vloeiendheid dragen ook weer bij aan leesplezier.
Om die reden creëerden we voor Taalcompleet B1 lezen voor je plezier teksten die alleen woorden bevatten die in Taalcompleet A1 en A2 aangeleerd waren. Aan het einde van elk hoofdstuk vind je de paragraaf ‘En dan nog iets’ met daarin de lezen-voor-je-plezier-tekst. Met enkel bespreekvragen die uitnodigen om over eigen ervaringen te praten en zonder vragen die begrijpend lezen toetsen. Zodat de nadruk meer op beleven komt te liggen en minder op het ontleden van de tekst. Ook voor Taalcompleet B2 verzamelen en creëren we nu zulke teksten die uitsluitend woorden bevatten die eerder zijn aangeboden. Op die manier creëer je een positieve spiraal. Want plezier heeft invloed op de taalvaardigheid en taalvaardige lezers hebben meer zelfvertrouwen en daardoor meer plezier in lezen. Leesmotivatie en leesvaardigheid lijken zich het vaakst wederzijds te beïnvloeden (Van Steensel, 2021). Bovendien vergroot een succeservaring de kans dat er verder en vaker gelezen wordt. Succeservaringen zijn motiverend.
Plezier uitlokken
De toegankelijkheid van een tekst bepaalt dus voor een deel het plezier. Maar de moeilijkheidsgraad is niet het enige. Want voordat een tekst gelezen kan worden en als moeilijk of makkelijk ervaren wordt, moet hij immers ‘opgepakt’ worden.
Wat jammer dat zoveel mensen nooit naar de boekhandel of bibliotheek gaan om daarna thuis te komen met een tas vol verhalen en hele nieuwe werelden om te ontdekken. Ik gun iedereen het geluk dat lezen kan zijn.
Ook taalkundigen Stephen Krashen en Beniko Mason hebben zich beziggehouden met het belang van leesplezier. Zij stelden in 2020 dat leesvaardigheid het best gestimuleerd kan worden door leesplezier te bevorderen. Een plezierige leeservaring lokt immers nieuwe leesmomenten uit. De tekst moet natuurlijk begrijpelijk zijn. Krashen noemt dat ‘comprehensible input.’ Een tekst die je voor je plezier leest moet boeiend zijn en rijk aan taal met een bepaalde flow (Ter Haar, 2021). Naast de dichtheid van ongekende woorden spelen die aspecten dus ook een rol. Docenten en educatieve ontwikkelaars kunnen helpen om zulke teksten te vinden. Wij kunnen gidsen zijn die helpen bij het vinden van interessant leesvoer.
Maak cursisten wegwijs. Laat ze zien hoe divers literatuur is, hoeveel soorten boeken en hoeveel verschillende stijlen er zijn.
Als je boeken niet leuk vindt, heb je misschien nog nooit het juiste boek gelezen. Het boek dat precies voor jou is en exact aansluit bij jouw interesses, jouw kijk op de wereld, jouw gemoedstoestand.
Maar hoe help je cursisten met het vinden van boeken die aansluiten op hun interesses?
Maak readers vol met fragmenten uit boeken, lees verschillende boekfragmenten voor, plaats ze in de geschiedenis, of in een context, laat mensen proeven van de rijke wereldliteratuur. Waarom? Hoe diverser het aanbod van leesteksten, hoe groter de kans dat de lezers (de cursisten) een tekst tegenkomen die hen boeit of echt raakt. En daardoor gaan lezen. En dat is heel waardevol.
Of je nieuwe woorden leert door te lezen is daarbij niet altijd belangrijk, want een tekst heeft dus ook effect zonder nieuwe leerwoorden. De lezer roept de betekenis van de woorden op, verdiept de kennis over reeds bekende woorden en gaat vlotter lezen. Niet altijd hoeft er iets nieuws geleerd te worden! Het is fijn om van tijd tot tijd teksten te lezen die aansluiten bij je niveau en woordenschat. Gelukkig zijn er tussen de duizenden boeken die op de markt komen ook veel boeken die aansluiten op een specifiek leesniveau. Fijne boekenweek!
Auteur: Klara Smeets
Bronnen:
Gooswilligen, D. van (presentator), (2020, 1 december) Luisteren over lezen met Eveline Aendekerk van CPNB (Actief leren lezen podcast nr.1), geraadpleegd op o.a. 12 maart 2024. https://www.actieflerenlezen.nl/media/podcast-over-leesplezier-met-gastspreker-eveline-aendekerk
Peters, Elke, Peters, E., 2017, ‘Woordenschat aanleren in een vreemde taal: Hoe doe je dat?’, Acco.
PIsa-onderzoek 2022, Resultaten PISA-2022: leesvaardigheid Nederlandse jongeren opnieuw drastisch gedaald, Stichting Lezen, 5 december 2023, geraadpleegd op o.a 13 maart 2024. https://www.lezen.nl/nieuws/resultaten-pisa-2022-leesvaardigheid-nederlandse-jongeren-opnieuw-drastisch-gedaald/
Steensel, Roel van, 2021, Leesplezier is aan te leren: Een kort overzicht van leesmotivatietheorie en -onderzoek, in Les jaargang 39 nummer 2017.
Ter Haar, Onno, 2021, Meer vrij lezen, minder oefeningen: Krashen en Mason over lezen en T2-verwerving, in Les jaargang 39 nummer 2017
Webb, S. & P. Nation, 2017, ‘How vocabulary is learned’, Oxford University Press.
ustom CSS to this text in the module Advanced settings.